Có nhiều nguyên nhân khác nhau ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng tinh trùng, trong đó có một số loại thuốc. Các thuốc này làm suy giảm quá trình sinh tinh, dẫn đến khó thụ thai tạm thời hoặc dai dẳng…

Bất kỳ loại thuốc nào gây hại cho tế bào sinh tinh, tế bào Sertoli hoặc tế bào Leydig đều có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh và trưởng thành của tinh trùng. Ngoài thuốc độc tế bào, các loại thuốc khác có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới thông qua nhiều cơ chế khác nhau.

Thông qua việc thay đổi các hormone trục dưới đồi - tuyến yên - tuyến sinh dục hoặc bằng các cơ chế khác không phải hormone, thuốc có thể trực tiếp và gián tiếp gây ra rối loạn chức năng tình dục và suy giảm khả năng sinh tinh hay thay đổi môi trường cho sự sinh trưởng và sự trưởng thành của tinh trùng tại tinh hoàn và mào tinh hoàn.

Thuốc kháng viêm không steroid (NSAID)

Axit acetylsalicylic (aspirin) là thuốc chống viêm không steroid. Nếu dùng lâu dài có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng bằng cách giảm số lượng, khả năng di chuyển, sức sống và hình thái của tinh trùng.

Aspirin có thể ảnh hưởng đến sinh tinh

Các tác dụng có thể đảo ngược và liên quan đến liều lượng. Thuốc ức chế thuận nghịch hoặc không thể đảo ngược các enzym cyclo-oxygenase chịu trách nhiệm tổng hợp prostaglandin. Tuy nhiên, các prostaglandin có thể tham gia vào việc kiểm soát quá trình sinh tinh và tạo steroid tinh hoàn và trong phản ứng acrosome của tinh trùng.

Thuốc điều trị dạ dày

Cimetidine là thuốc kháng histamine H2 được sử dụng trong điều trị triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày-thực quản. Nó có đặc tính kháng androgen do hiện tượng cạnh tranh ở cấp độ của các thụ thể dihydrotestosterone trong tế bào đích. Tuy nhiên, về mặt lý thuyết cũng có thể xảy ra tăng prolactin máu.

Ở động vật, phân tử này cũng có thể làm hỏng các tế bào cơ trong mô kẽ của tinh hoàn, dẫn đến quá trình sinh tinh bất thường. Ở nam giới, việc giảm sản xuất tinh trùng gây giảm số lượng tinh trùng có thể đảo ngược 3 tháng sau khi ngừng điều trị.

Thuốc chống trầm cảm

Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin (SRI) là phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho bệnh trầm cảm. Thuốc chống trầm cảm ba vòng hoạt động bằng cách ức chế tái thu nhận catecholamine ở mức độ trung ương.

Thuốc chống trầm cảm ba vòng và chất ức chế tái hấp thu serotonin (SRI) là nguyên nhân gây tăng prolactin máu, ức chế trục dưới đồi - tuyến yên. SRI có thể làm thay đổi số lượng và khả năng vận động của tinh trùng. Các tác động có hại đến hình thái tinh trùng còn nhiều tranh cãi. SRI cũng có thể làm thay đổi chất lượng tinh trùng thông qua cơ chế ảnh hưởng đến quá trình vận chuyển tinh trùng. Đặc biệt, chúng làm tăng sự phân mảnh DNA trong tinh trùng, điển hình là paroxetine.

Thuốc chống viêm steroid

Thuốc chống viêm được sử dụng để điều trị các tình trạng từ cấp tính (viêm da tiếp xúc) đến rối loạn mãn tính (lupus ban đỏ) liên quan đến hệ thống miễn dịch. Những tác nhân này có nhiều mục tiêu khác nhau, từ tế bào miễn dịch đến thụ thể bề mặt tế bào, phân tử tín hiệu và thụ thể.

Tuy nhiên, chưa có nhiều tài liệu khoa học được công bố về tính độc đối với tinh trùng của các chất chống viêm. Trên thực tế, các nghiên cứu đã được công bố dường như chỉ ra rằng tác động của các chất chống viêm lên khả năng sinh sản có thể là tối thiểu, không tồn tại, hoặc thậm chí là tích cực trong một số điều kiện nhất định.

Đáng quan tâm, một số thử nghiệm lâm sàng đã sử dụng thuốc chống viêm trong nỗ lực cải thiện khả năng sinh sản của nam giới có kháng thể kháng tinh trùng. Trong khi các tác nhân này (đặc biệt là methylprednisolone và prednisolone) liên tục làm giảm sản xuất các kháng thể chống tinh trùng. Chúng không phải lúc nào cũng dẫn đến cải thiện số lượng hoặc khả năng di chuyển của tinh trùng, hoặc tỷ lệ thụ thai. Tuy nhiên, rất nhiều các nghiên cứu đều chỉ ra rằng thuốc chống viêm dẫn đến thay đổi khả năng vận động và số lượng tinh trùng.

Các loại testosterone đồng hóa

Testosterone có vai trò rất lớn trong cơ chế sinh tinh và trưởng thành của tinh trùng. Tuy nhiên sử dụng testosterone ngoại sinh và các chất đồng hóa thì lại rất tai hại, nó làm ức chế quá trình sinh tinh và có thể làm ngừng hẳn quá trình này kèm theo teo tinh hoàn.

Trị liệu testosterone ngoại sinh được sử dụng để tránh thai, đình sản hơn là để điều trị vô sinh. Một nghiên cứu đa trung tâm (10 trung tâm) đã đánh giá hiệu quả tránh thai (gây không có tinh trùng - azoospermia) do nội tiết tố gây ra ở 271 nam giới khỏe mạnh có khả năng sinh sản.

65% trong số những người đàn ông này đã trở thành không có tinh trùng sau 6 tháng điều trị (tiêm bắp testosterone mỗi tuần).

Thời gian trung bình để trở thành không có tinh trùng là 120 ngày. Các tác động lên các thông số của tinh trùng thường có thể hồi phục trong vòng 3-12 tháng sau khi ngừng điều trị.

Bs Nguyễn Bá Hưng

Nguồn: https://suckhoedoisong.vn/mot-so-thuoc-thuong-dung-anh-huong-toi-sinh-tinh-169210901152817323.htm