Tỷ lệ có thai ở cặp đôi có nam giới bị tinh trùng dị dạng phụ thuộc vào mức độ dị dạng. Đây được coi là một nguyên nhân của vô sinh nam, và nguyên nhân của nó rất đa dạng hoặc thậm chí không rõ.
Như thế nào là Tinh trùng dị dạng?
Là tình trạng tinh trùng có hình dạng bất thường chiếm tỷ lệ cao hơn mức bình thường theo phân loại của tổ chức y tế thế giới về đánh giá xét nghiệm tinh dịch đồ (WHO 2010) [1].
Tinh trùng dị dạng có thuật ngữ tiếng anh là teratospermia. Có nghĩa là tinh trùng có bất thường về hình thái (bất thường, khiếm khuyết xảy ra ở đầu, cổ và đuôi tinh trùng). Thông thường, hình dạng tinh trùng bình thường với các tiêu chí khắt khe trong xét nghiệm tinh dịch đồ phải đạt ít nhất 4%.
Hình ảnh các loại tinh trùng dị dạng
Chẩn đoán tinh trùng di dạng
Tinh trùng dị dạng khi tỷ lệ hình dạng bất thường của tinh trùng vượt trên 96% hay nói cách khác tinh trùng bình thường dưới 4%(WHO 2010).
Tinh trùng dị dạng phản ánh sự khiếm khuyết trong quá trình trưởng thành của tinh trùng trong tinh hoàn. Hoặc bị tổn thương do tác động từ môi trường, từ sự lưu cữu tinh trùng lâu ngày trong đường sinh dục. Tinh trùng dị dạng bị tổn thương về cấu trúc rất lớn. Do đó bất thường về hình dạng thì thường dẫn tới bất thường về chức năng. Mà chức năng của tinh trùng ở đây là khả năng di động, khả năng thụ thai. Bất thường về hình dạng sẽ dẫn đến giảm khả năng bơi và giảm khả năng thụ thai. Tinh trùng dị dạng thường gắn chặt với tình trạng hiếm muộn và vô sinh nam.
Tỷ lệ có thai ở cặp đôi có nam giới bị tinh trùng dị dạng phụ thuộc vào mức độ dị dạng. Đây được coi là một nguyên nhân của vô sinh nam. Nguyên nhân của nó rất đa dạng hoặc thậm chí không rõ.
Tinh trùng dị dạng dây vô sinh cao
Nguyên nhân gây ra dị dạng tinh trùng
Rất đa dạng và có nhiều trường hợp chưa xác định được. Các khiếm khuyết này đến từ sự bất thường trong tinh hoàn nhưng cũng có thể do nguyên nhân ngoài tinh hoàn như giãn tĩnh mạch thừng tinh và những trường hợp tiếp xúc lâu dài với độc tố sinh sản. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến hay gặp.
- Do di truyền
- Do sử dụng các thuốc điều trị ung thư (hóa trị và xạ trị)
- Nhiễm khuẩn đường sinh dục và viêm tinh hoàn
- Chấn thương tinh hoàn
- Rối loạn nội tiết
- Giãn tĩnh mạch thừng tinh
- Sốt cao lâu ngày, tăng nhiệt độ ở bìu lâu ngày
- Sử dụng thuốc lá, rượu và ma túy
Các thói quen không lành mạnh: chế độ ăn uống không cân bằng, tiếp xúc với các chất độc hại, mặc quần áo quá chật, v.v.
Phân loại tinh trung dị dạng
Phân loại theo nhiều cách khác nhau như, phân loại dựa vào
- Khiếm khuyết giải phẫu: Dị dạng đầu, dị dạng cổ, và dị dạng đuôi trong đó dị dạng đầu thường nặng nề nhất.
- Phân loại dựa vào tần suất xuất hiện của Kruger’s (tiêu chí WHO 1999 khi hình dạng bình thường là 15%): Nhẹ thì có khoảng 10-14% vừa (5-10%) và nặng dưới 5 %
- Phân loại theo sự phối hợp khiếm khuyết: Nếu dị dạng (tetratozoospermia – TZ) 1 phần thì là TZ1, nếu dị dạng 2 phần phối hợp là TZ2, nếu dị dạng cả 3 phần phối hợp (đầu, cổ đuôi) là TZ3
Điều trị bệnh tinh trùng dị dạng thế nào?
Tinh trùng dị dạng vẫn có thể mang thai tự nhiên nếu dị dạng ở mức độ nhẹ hay chỉ đơn khiếm khuyết (TZ1) và các thông số tinh trùng còn lại số lượng tinh trùng và độ di động của tinh trùng vẫn bình thường.
Mặt khác, nếu dị dạng tinh trùng có nguồn gốc di truyền hoặc bẩm sinh, việc tìm kiếm một lựa chọn điều trị thực sự hiệu quả có thể khó hơn.
Điều trị tự nhiên
Trước hết, những người đàn ông bị tinh trùng dị dạng nên thay đổi lối sống và bỏ những thói quen không lành mạnh cho cơ thể của họ. Chẳng hạn như hút thuốc lá hoặc đồ uống có cồn.
Tuân theo một chế độ ăn uống cân bằng luôn là chìa khóa để cải thiện khả năng sinh sản của một người. Đặc biệt, thực phẩm giàu chất chống oxy hóa gồm axit amin thiết yếu như L-carnitine, L- carnitine giúp tăng chất lượng tinh trùng. Dầu cá cũng rất giàu axit béo omega-3, rất có lợi cho sức khỏe sinh sản của nam giới.
Ngoài ra, tất cả các loại vitamin và chất dinh dưỡng này có thể được dùng dưới dạng bổ sung từng đơn chất. Tuy nhiên bổ sung theo công thức phối hợp cả vitamin, acid amin và khoáng chất đóng sẵn trong từng sản phẩm sẽ tốt hơn. Tổ hợp có sẵn dưới đây được chứng minh có hiệu quả khá tốt: Myoinositol, Selenium, acid folic, vita min E, L-arginine, L-carnitin, N acetyl cysteine (Andrositol plus).
Sử dụng thuốc
- Sử dụng các thuốc điều trị các bệnh lý nền như viêm nhiễm sinh sản, rối loạn nội tiết, phẫu thuật điều trị giãn tĩnh mạch tinh…
- Sử dụng các thuốc kích sinh tinh như: Clomiphen citrate 25-50mg/ngày, Tamoxifen 10-20mg/ngày, Anastrozole 1mg/ngày, Letrozole 2,5mg/ngày, FSH 75IU tiêm dưới da cách ngày.
Hỗ trợ sinh sản
Sau khi thất bại với điều trị bằng thuốc hoặc thả tự nhiên liệu pháp điều trị bằng hỗ trợ sinh sản nên được đề cập. Kỹ thuật bơm tinh trùng vào buồng từ cung nên sử dụng cho các trường hợp dị dạng nhẹ vừa. Còn các trường hợp tinh trùng dị dạng nặng, dị dạng đa hình thái thì nên làm hỗ trợ sinh sản IVF – ICSI.
Hỗ trợ điều trị vô sinh vì tinh trùng dị dạng bằng thu tinh ống nghiệm
Quý bệnh nhân cần tư vấn, hỗ trợ điều trị có thể liên lạc qua Fanpage của bác sỹ Bá Hưng: Nam khoa Dr Hung
Tài liệu tham khảo
- Who.int
- Đỗ Trọng Hiếu, Nguyễn Đình Tảo, Nguyễn Khắc Lợi, Nguyễn Bá Hưng: Nam học tình dục và hiếm muộn. Nhà xuất bản Y học 2018
