Testosterone là hormone rất quan trọng của nam giới. Vậy cơ quan nào sản xuất Testosterone? Cùng bác sỹ nam khoa Dr Hưng đi tìm hiểu qua bài viết sau nhé
Điều hòa sản xuất testosterone như thế nào?
Testosterone là hormone rất quan trọng của nam giới nó được sản xuất chủ yếu ở tinh hoàn. Có vai trò rất lớn đến khả năng tình dục và sinh sản, sức khỏe, sự cường tráng. Vì vai trò rất quan trọng này nên nhiều người cứ tưởng rằng cứ thế mà sản xuất ra dùng cho thoải mái. Tuy nhiên việc sản xuất và sử dụng chất này không hề đơn giản. Sự điều hòa sinh tổng hợp hormone này là một quá trình rất phức tạp liên quan rất nhiều tuyến, rất nhiều chất tham gia.
Các tuyến tham gia vào quá trình điều hòa sản xuất testosterone
Tuyến dưới đồi:
Là một vùng hạ não phía trên tuyến yên có chứa nhiều neuron thần kinh. Là nơi cao nhất để điều hòa sản xuất testosterone, sản phẩm của vùng dưới đồi là hormone GnRH (hormone kích thích giải phóng gonadotropin - gonadotropin-releasing hormone). Và các hóa chất vận chuyển thông tin, tác động lên tuyến yên.
Tuyến yên:
Tuyến yên là tuyến nằm ở vùng nền sọ. Rất quan trọng trong điều phối hoạt động điều hòa nội tiết của cơ thể nói chung và tuyến sinh dục nói riêng. Tuyến yên có ba thùy thùy trước, thùy giữa và thùy sau. Trong đó thùy trước tuyến yên có vai trò quan trọng. Tuyến yên tiết ra chất quan trọng là LH để thúc đẩy tế bào Leydig sản sinh testosterone.
Tuyến yên tham gia vào quá trình điều hòa sản xuất testosterone
Ở phụ nữ, prolactine được tiết ra từ tuyến yên có tác dụng làm tiết sữa trong thời kì cho con bú trong vòng kinh. Nếu prolactin cao sẽ xuất hiện nhiều biến loạn về noãn và kinh nguyệt. Ở nam giới, nếu prolactine tiết ra nhiều quá làm giảm ham muốn, giảm cương cứng, giảm khả năng hoạt động tình dục và giảm số lượng tinh trùng. Vì prolactine tăng cao ức chế các nội tiết tố khác (LH, FSH).
Tinh hoàn:
Tinh hoàn sản xuất ra testosterone. Testosteron cần thiết cho việc biệt hóa nam ngay trong thời kỳ bào thai. Các hoạt động tình dục và sinh sản nam trong tuổi dậy thì và trưởng thành. Kể cả sự sản sinh, chín mùi của của tinh trùng và sản sinh tinh dịch.
Trong cơ thể đàn ông testosterone được sản xuất từ tinh hoàn vào máu mỗi ngày khoảng chừng 5-6 mg. Testosterone và chất chuyển hóa của nó là DHT (dihydrotestosterone) có ảnh hưởng quan trọng trong thời kỳ phát triển bào thai, dậy thì, tuổi trưởng thành và cả sức khỏe tuổi già.
Các chất tham gia điều hòa sản xuất testosterone
GnRH: Hormone của tuyến dưới đồi tác dụng điều hòa trung ương, điều hòa gián tiếp sản xuất testosterone thông qua tuyến yên
LH: được sản xuất ra do sự bài tiết có nhịp độ của GnRH ở vùng dưới đồi, LH kích thích tế bào Leydig ở tinh hoàn sản sinh ra nội tiết tố nam testosterone (sơ đồ).
Sơ đồ sinh tổng hợp testosterone
Prolactin: Một hormone của thùy trước tuyến yên, khi nó tăng cao thường gây ức chế sản xuất testosterone
Estradiol: Sản phẩm chuyển hóa của testosterone tuy nhiên nó có vai trò lớn trong điều hòa sản xuất testosterone
Inhibin B: Một loại hormone có tác dụng ức chế sản sản xuất FSH hơn là LH của tuyến yên
Cholesterol: Là nguồn nguyên liệu để tổng hợp nên testosterone, quá trình sinh tổng hợp testosterone bắt nguồn từ chất cơ bản là cholesterol và trải qua rất nhiều phản ứng hóa học để phân cắt nhân steroid 27 các bon (cholesterol) mới tạo ra được testosterone (19 nguyên tố các bon) và Estrogens (18 các bon).
Men thơm & chất ức chế men thơm (aromatase): Chất làm tăng quá trình giáng hóa testosterone, và chất ức chế men thơm làm giữ lại testosterone.
Hoạt động điều hòa nội tiết
Hệ dưới đồi - tuyến yên - tinh hoàn là một trục hồi qui kín với hai cơ chế điều hòa thuận và ngược. Riêng vùng dưới đồi sản xuất ra GnRH chịu sự điều chỉnh của các chất chuyển vận thần kinh (neutrotransmittors) norepinephrine và dopamine. GnRH chuyển từ vùng dưới đồi đến tuyến yên bằng một hệ thống mạch cửa ngắn nối giữa 2 tạng.
Cơ chế điều hòa thuận (Hoạt động từ trên xuống – trung ương chỉ đạo địa phương): GnRH của tuyến dưới đồi gắn với thụ thể GnRH của tuyến yên và kích thích sự tổng hợp và tiết LH và FSH. LH của tuyến yên lại kích thích lên tinh hoàn tổng hợp testosterone.
Cơ chế điều hòa ngược (dựa theo yêu cầu từ tuyến dưới lên -cơ chế cung cầu, địa phương phản hồi lên trung ương): Khi hệ thống trục này bình thường, mà nồng độ các chất của tuyến sinh dục thấp (testosterone thấp, estrogene thấp) thì tuyến yên sẽ tăng tiết LH, FSH và khi nồng độ LH, FSH kích thích tuyến dưới đồi tăng tiết GnRH để kích thích tuyến sinh dục hoạt động.
Người ta gọi đây là cơ chế điều hòa ngược dương tính (điều hòa dựa trên nồng độ chất của tuyến dưới). Nhưng khi nồng độ các chất của tuyến sinh dục (testosterone ở nam và estrogene ở nữ) này tăng đến một ngưỡng nhất định nó lại gây ức chế tuyến yên giảm chế tiết các hormone LH, FSH. Hoặc các sản phẩm của tuyến yên quá nhiều cũng gây ức chế vùng dưới đồi chế tiết GnRH. Gọi là cơ chế điều hòa ngược chiều hay điều hòa ngược âm tính (cơ chế hồi tác âm tính).
Như đã biết, quá trình tự điều hòa nội tiết này được thực hiện cả ở nam và nữ ví dụ: LH kích thích tinh hoàn sinh ra testosterone nhưng khi nồng độ testosterone cao thì đến lượt nó ức chế tuyến yên giảm tiết LH.
Cơ chế này thực hiện nhịp nhàng và có chu kỳ, bất cứ sự gián đoạn nào trong quá trình điều hòa này đều có thể làm gián đoạn chức năng sản sinh testosterone và sinh tinh.
Sơ đồ: Hoạt động điều hòa sản xuất testosterone
Sự bình thường về cấu trúc và chức năng của các tuyến trên cùng các cơ chế điều hòa hồi quy thuận và ngược giúp đảm bảo cả hai chức năng tình dục và sinh sản hoạt động bình thường.
Bác sỹ nam khoa Nguyễn Bá Hưng
Tài liệu tham khảo
- Đỗ Trọng Hiếu, Nguyễn Đình Tảo, Nguyễn Khắc Lợi, Nguyễn Bá Hưng. Nam học tình dục và hiếm muộn. Nhà xuất bản Y học 2018.
